निसर्गाची ओळख
निसर्ग म्हणजे पृथ्वीवरील सर्व जैविक
आणि भौतिक घटकांचा एकत्रित परिसर. यामध्ये पृथ्वीवरील सजीव (वनस्पती, प्राणी, सूक्ष्मजीव, इत्यादी) आणि निर्जीव (पाणी, हवा, सूर्यप्रकाश, माती, इत्यादी) घटक समाविष्ट आहेत. निसर्गाचे
प्रत्येक घटक एकमेकांवर अवलंबून असतात आणि एकमेकांच्या साहाय्याने पृथ्वीवरील जीवन
टिकवण्याचा प्रयत्न करतात. निसर्गाचा एक सुंदर समतोल असतो जो आपल्या जीवनासाठी
अत्यंत महत्त्वाचा आहे. हा समतोल फक्त सजीव आणि निर्जीव घटकांमध्येच नाही, तर विविध निसर्गघटकांमध्ये असतो.
निसर्गाचे मुख्य घटक:
1. सूर्य: सूर्य पृथ्वीवरील जीवनासाठी सर्वात
महत्त्वाचा घटक आहे. सूर्याच्या प्रकाशामुळे पृथ्वीला उष्णता आणि ऊर्जा मिळते. हेच
ऊर्जा वनस्पतींच्या फोटोसिंथेसिस प्रक्रियेसाठी वापरले जाते आणि त्यामुळे
अन्नसाखळी तयार होते.
2. पाणी: पृथ्वीवरील जीवनासाठी पाणी अत्यंत
महत्त्वाचे आहे. पाणी नुसते जीवनासाठी आवश्यक नाही, तर निसर्गाच्या विविध प्रक्रियांसाठी
(उदाहरणार्थ पाणीचक्र) देखील महत्त्वाचे आहे. वनस्पती, प्राणी आणि मनुष्य सर्वांना पाणी आवश्यक
आहे.
3. हवा: हवेमध्ये ऑक्सिजन, नायट्रोजन, कार्बन डायऑक्साइड इत्यादी घटक असतात.
हे घटक श्वसनासाठी आणि वनस्पतींच्या वाढीसाठी महत्त्वाचे आहेत. हवेमुळे जीवनसाठी
आवश्यक असलेल्या गॅसांचा आदानप्रदान होतो.
4. माती: माती वनस्पतींच्या वाढीसाठी अत्यंत
महत्त्वाची आहे. ती वनस्पतींच्या मुळांना आधार देऊन त्यांना पोषण पुरवते.
मातीमध्ये असलेल्या खनिजांमुळे वनस्पतीला आवश्यक अन्न मिळते. तसेच, मातीच्या संरचनेमुळे पाणी संकलित होऊन
पृथ्वीवरील जलस्रोत सुरक्षित राहतात.
5. वनस्पती:
वनस्पती निसर्गाचे एक
महत्त्वाचे घटक आहेत. ते सौरप्रकाशाचा उपयोग करून फोटोसिंथेसिस प्रक्रियेद्वारे
ऑक्सिजन निर्माण करतात आणि पर्यावरणातील कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात. वनस्पती
नुसत्या हवामानासाठीच नाही, तर
जैवविविधतेसाठी देखील महत्त्वपूर्ण आहेत.
6. प्राणी: प्राणी निसर्गाच्या खाद्य साखळीत एक
महत्त्वाची भूमिका पार पाडतात. ते वनस्पतींना खाऊन, आणि इतर प्राण्यांना शिकार करून
निसर्गाच्या समतोलामध्ये योगदान देतात. त्यांची उपस्थिती आणि क्रियाकलाप इतर
घटकांशी संबंधित असतात.
7. सूक्ष्मजीव: सूक्ष्मजीव हे
निसर्गात अत्यंत महत्त्वाचे असतात. ते मरण पावलेल्या सजीवांच्या सापेक्ष
पदार्थांचे विघटन करतात आणि मातीला पोषक असणारे पदार्थ परत मिळवून देतात. यामुळे
मातीची उपजाऊ शक्ती वाढते.
निसर्गाच्या
कार्यपद्धतीचे महत्त्व:
·
प्राकृतिक
संसाधने: निसर्गातील विविध घटक मानवांसाठी किंवा इतर प्राण्यांसाठी
विविध संसाधने पुरवतात. उदाहरणार्थ, पाणी, हवा,
अन्न, आणि खनिजे.
·
जलवायू
नियंत्रण: निसर्गातील विविध घटक जलवायू नियंत्रित करतात. उदाहरणार्थ,
वनस्पतींमुळे हवेमध्ये कार्बन
डायऑक्साइडचे प्रमाण नियंत्रित होते, आणि पृथ्वीच्या तापमानाचे संतुलन राखले जाते.
·
जैवविविधता: निसर्ग जैवविविधतेचे
संरक्षण करतो, ज्यामुळे
पृथ्वीवरील विविध प्राणी आणि वनस्पती एकमेकांच्या सहकार्याने जीवन टिकवू शकतात.
निसर्गाचे संतुलन आणि
संकट:
आजकाल निसर्गाच्या संतुलनाला अनेक
संकटांचा सामना करावा लागतो. मानवी कृतींमुळे, जसे की जंगलतोड, प्रदूषण, जलवायु बदल, इत्यादी, निसर्गाचा समतोल बिघडला आहे. यामुळे
विविध जैवविविधतेच्या प्रजाती लोप पावत आहेत, आणि पर्यावरणीय संकट निर्माण होत आहेत.
निसर्गाचे संरक्षण:
निसर्गाचे संरक्षण करणे हे आपल्या
कर्तव्य आहे. आम्हाला पर्यावरणाचे जतन करून निसर्गाच्या संतुलनाचे पालन करणे
आवश्यक आहे. यासाठी, पुनर्वनीकरण,
प्रदूषण कमी करणे, पाणी बचत, आणि जैवविविधतेचे संरक्षण करणे आवश्यक
आहे.
निसर्गाने आपल्याला दिलेली संसाधने
अमूल्य आहेत आणि त्याचे योग्य प्रकारे संवर्धन करूनच भविष्यातही पृथ्वीवरील जीवन
टिकवता येईल.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा