घटस्थापनेचे महत्त्व आणि विधी
घटस्थापना हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा धार्मिक विधी आहे, जो
नवरात्रोत्सवाच्या सुरुवातीस केला जातो. हा विधी शरद नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी
म्हणजेच प्रतिपदेला (पहिल्या दिवशी) केला जातो. घटस्थापनेद्वारे देवी दुर्गेचे
आवाहन केले जाते आणि तिच्या आशीर्वादाची प्रार्थना केली जाते.
घटस्थापनेचे महत्त्व आणि विधी:
1) घटस्थापनेचे
महत्त्व:
o नवरात्रीची
सुरुवात: घटस्थापना ही नवरात्रीच्या उत्सवाची सुरुवात दर्शवते. या
दिवशी देवी दुर्गेचे आवाहन करून नऊ दिवसांच्या उपवास आणि पूजेला सुरुवात केली
जाते.
o शक्तीची
उपासना: नवरात्रीमध्ये देवी दुर्गेच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते.
घटस्थापनेच्या माध्यमातून देवीच्या शक्तीचे आवाहन केले जाते आणि तिच्या
आशीर्वादाची प्रार्थना केली जाते.
2) घटस्थापनेचा
विधी:
o कलशाची तयारी: घटस्थापनेच्या दिवशी एक पवित्र कलश (घट) तयार केला जातो. हा कलश तांब्याचा
किंवा पितळाचा असू शकतो. कलशात पवित्र जल (गंगाजल) भरले जाते आणि त्यात सुपारी,
हळद, कुंकू, आणि अक्षता
टाकल्या जातात.
o कलशावर नारळ
आणि माव्याची पाने: कलशावर एक स्वच्छ नारळ
ठेवला जातो आणि त्याभोवती माव्याची पाने बांधली जातात. नारळ हे समृद्धीचे प्रतीक
आहे आणि माव्याची पाने पवित्रता दर्शवतात.
o मातृका पूजन: घटस्थापनेच्या विधीत देवीची मूर्ती किंवा प्रतिमा ठेवून तिची पूजा केली जाते.
देवीला नवनवीन वस्त्र, फुले, आणि नैवेद्य अर्पण केले जातात.
o भूमीची पूजा: घटस्थापनेपूर्वी भूमीची पूजा केली जाते. एका पवित्र ठिकाणी गंगाजल शिंपडून
भूमी शुद्ध केली जाते.
o ज्वार किंवा
गहू पेरणे: घटस्थापनेच्या दिवशी एका पवित्र ठिकाणी ज्वार
किंवा गहू पेरले जातात. हे अंकुरणारे धान्य नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये उगवते आणि
शेवटच्या दिवशी त्याचे विसर्जन केले जाते.
3) पूजा विधी:
o संकल्प: घटस्थापनेच्या वेळी एक संकल्प केला जातो, ज्यामध्ये देवी दुर्गेच्या
उपासनेची प्रतिज्ञा केली जाते.
o मंत्रोच्चार: घटस्थापनेच्या वेळी विविध मंत्रोच्चार आणि देवीचे स्तोत्र पठण केले जाते. हे
मंत्र देवीच्या शक्तीचे आवाहन करण्यासाठी आणि तिच्या आशीर्वादाची प्रार्थना
करण्यासाठी आहेत.
o आरती आणि भजन: घटस्थापनेनंतर देवीची आरती केली जाते आणि भजन गायले जाते.
4) उपवास आणि
नवरात्री उत्सव:
o उपवास: नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये भक्तगण उपवास करतात. काही लोक फळांचे आहार घेतात,
तर काही लोक
केवळ एक वेळ जेवण करतात.
o नवदुर्गा पूजन: नवरात्रीमध्ये देवी दुर्गेच्या नऊ रूपांची पूजा केली जाते. दररोज एका नवीन
रूपाची पूजा केली जाते.
o गरबा आणि
दांडिया: विशेषतः गुजरात आणि महाराष्ट्रात, नवरात्रीमध्ये गरबा आणि
दांडिया खेळले जातात. या नृत्यांद्वारे देवीची आराधना केली जाते.
घटस्थापना हा विधी नवरात्रीच्या सुरुवातीस केला जातो, ज्याद्वारे देवी दुर्गेचे
आवाहन केले जाते. कलश, नारळ, माव्याची पाने, आणि पवित्र जल यांच्या माध्यमातून घटस्थापना
केली जाते. या दिवशी देवीची पूजा, मंत्रोच्चार, आरती, आणि भजन केले जातात. घटस्थापनेच्या माध्यमातून
देवीच्या शक्तीचे आवाहन करून तिच्या आशीर्वादाची प्रार्थना केली जाते.
नवरात्रीच्या नऊ दिवसांच्या उपवास आणि उपासनाद्वारे भक्तगण देवीची कृपा प्राप्त
करतात.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा