दसरा – (विजयादशमी) सण

 दसरा – (विजयादशमी) सण

दसरा, ज्याला विजयादशमी म्हणूनही ओळखले जाते, हा हिंदू धर्मातील एक प्रमुख सण आहे. दसरा हा सण विजयाचा प्रतीक मानला जातो, कारण या दिवशी रामाने रावणाचा पराभव केला होता आणि दुर्गा देवीने महिषासुराचा वध केला होता. हा सण भारतभर विविध पद्धतींनी आणि विविध परंपरांनी साजरा केला जातो.

दसऱ्याचे महत्त्व आणि कथा:

1)     राम आणि रावणाची कथा:

o   रामायणातील विजय: रामायणानुसार, भगवान रामाने रावणाचा पराभव करून सीतेला त्याच्या कैदेतून सोडवले होते. दसरा हा सण रावणाच्या दुष्ट प्रवृत्तीवर रामाच्या सन्मानाच्या विजयाचे प्रतीक मानला जातो.

o   रावण दहन: अनेक ठिकाणी दसऱ्याच्या दिवशी रावण, कुंभकर्ण, आणि मेघनाद यांच्या पुतळ्यांचे दहन केले जाते. हे दहन दुष्टतेवर सत्य आणि धर्माच्या विजयाचे प्रतीक आहे.

2)     दुर्गा आणि महिषासुराची कथा:

o   दुर्गा पूजेचे महत्त्व: नवरात्रोत्सवाच्या नऊ दिवसांच्या उपासनेनंतर, दसऱ्याच्या दिवशी देवी दुर्गेने महिषासुराचा वध करून देवतांना आणि मानवांना त्याच्या त्रासातून मुक्त केले होते.

o   विजयादशमी: या दिवशी देवी दुर्गेची विशेष पूजा केली जाते आणि तिच्या विजयाचे स्मरण केले जाते.

दसऱ्याच्या साजऱ्याच्या पद्धती:

1. पूजा आणि अनुष्ठान:
• अयोध्या पूजन: काही ठिकाणी भगवान रामाची पूजा करून त्यांच्या विजयाचे स्मरण केले जाते.
• शमी वृक्षाची पूजा: काही समुदायांमध्ये शमी वृक्षाची पूजा केली जाते, कारण या वृक्षाच्या पानांनी पांडवांनी आपली शस्त्रास्त्रे लपवली होती आणि त्याच दिवशी त्यांनी ती परत मिळवली होती.
2. रावण दहन:
• पुतळ्यांचे दहन: अनेक ठिकाणी मोठ्या मैदानांमध्ये रावण, कुंभकर्ण, आणि मेघनाद यांच्या पुतळ्यांचे दहन केले जाते. या कार्यक्रमांना मोठ्या संख्येने लोक जमतात आणि आनंदाने या उत्सवात भाग घेतात.
3. सांस्कृतिक कार्यक्रम:
• रामलीला: उत्तर भारतातील अनेक ठिकाणी रामलीला आयोजित केली जाते, जिथे रामायणातील प्रसंग नाट्यमय पद्धतीने सादर केले जातात. या नाटकांचे अंतिम दृश्य दसऱ्याच्या दिवशी रावण वधाने समाप्त होते.
• गरबा आणि दांडिया: विशेषतः गुजरात आणि महाराष्ट्रात, नवरात्रीच्या नऊ दिवसांत गरबा आणि दांडिया खेळले जातात, आणि दसऱ्याच्या दिवशी हे सण समाप्त होतात.
4. विशेष आहार:
• प्रसाद: दसऱ्याच्या दिवशी विशेष प्रसाद तयार केला जातो, जो देवतांना अर्पण करून नंतर भक्तांमध्ये वाटला जातो.
• स्नेहभोजन: या दिवशी कुटुंबातील सदस्य आणि मित्र एकत्र येऊन विशेष भोजनाचा आनंद घेतात.
5. आयुध पूजन:
• शस्त्रांची पूजा: योद्धा आणि कर्तव्यपालक यांची शस्त्रे या दिवशी पूजली जातात. तसेच, व्यवसायिक लोक आपली कामाची साधने पूजतात. हे पूजन शौर्य आणि कार्यक्षमतेचे प्रतीक मानले जाते.

दसऱ्याचे सांस्कृतिक आणि सामाजिक महत्त्व:

1. दुष्टतेवर विजय: दसरा हा सण दुष्टतेवर सत्य, धर्म, आणि नीतिमत्तेच्या विजयाचे प्रतीक आहे. या दिवशी लोकांना सन्मार्गावर चालण्याची आणि दुष्ट प्रवृत्तींवर विजय मिळवण्याची प्रेरणा मिळते.
2. सामाजिक एकता: दसऱ्याच्या उत्सवादरम्यान लोक एकत्र येतात, आनंद साजरा करतात, आणि समाजातील एकता व प्रेम वाढवण्याचा प्रयत्न करतात.
3. शौर्य आणि साहस: दसरा हा सण शौर्य, साहस, आणि धैर्याचे प्रतीक आहे. लोकांना आपल्या जीवनात या गुणांचे पालन करण्याची प्रेरणा मिळते.

दसरा हा सण विजयाचा आणि सन्मार्गाचा प्रतीक आहे. रामायणातील रामाच्या विजयाचे, तसेच दुर्गा देवीच्या महिषासुरावरील विजयाचे स्मरण करण्यासाठी हा सण साजरा केला जातो. रावण दहन, रामलीला, शमी वृक्ष पूजा, आणि विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम यांच्या माध्यमातून दसरा साजरा केला जातो. हा सण समाजात एकता, प्रेम, आणि सन्मार्गाच्या विजयाचे प्रतीक आहे.